چاپ شاهنامه‌‌ای که در همه گیتی پراکنده شد
«شاهنامه شاه‌تهماسب» یکی از مهم‌ترین میراث‌های فرهنگی ایران به زودی از سوی فرهنگستان هنر منتشر می‌شود. این شاهنامه باآن وجود که می‌توانست به صورت کامل در ایران باشد، متاسفانه توسط مالک آمریکایی آن اوراق و برگه‌های آن در سراسر دنیا، در موزه‌ها و مجموعه‌های شخصی پراکنده شد. در دهه 70 شمسی 118 مینیاتور این شاهنامه در مذاکرات دولت ایران و وارثان مالک آمریکایی آن با یک تابلو از «ویلم دکونینگ» متعلق به موزه هنرهای معاصر تهران معاوضه شد. خبرگزاری کتاب ایران درباره اهمیت و پیشینه این نسخه با یک پژوهشگر هنرهای تجسمی گفت‌وگویی انجام داده است. ه گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، پس از نزدیک به 10 سال فعالیت و پژوهش در مورد «شاهنامه شاه تهماسب» اکنون این اثر در فرهنگستان هنر آماده انتشار شده است.
فرهنگستان هنر 116 نگاره، جلد، آستر بدرقه، سرلوح و دیگر تذهیب‌های موجود از این شاهنامه را در موزه هنرهای معاصر به همراه 33 نگاره از موزه متروپولیتن، 10 نگاره از مجموعه خلیلی در لندن، 9 نگاره از بنیاد آقاخان، سه نگاره از موزه هنرهای ‌اسلامی قطر و یک نگاره از موزه رضا عباسی تهران  را  یکجا گردآوری و آماده انتشار کرده است.
«شاهنامه شاه‌تهماسب» که از آن با نام «شاهنامه هوتون» نیز یاد می‌شود در تاریخ هنر ایران اهمیت بسیاری دارد. انتشار این شاهنامه، یک حرکت ملی در راستای حفظ و اشاعه میراث فرهنگی ایران است. خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، به دلیل اهمیت انتشار این اثر، گفت‌وگویی را با مهدی مقیسه، یکی از دست‌اندرکاران انتشار آن که خود پژوهشگر هنرهای تجسمی ایران است، انجام داد.
مقیسه درباره تاریخ و چگونگی آفرینش این نسخه گفت: «شاهنامه شاه‌تهماسب» در نیمه نخست قرن دهم هجری تولید شده است. در برخی منابع مدت زمان آماده‌سازی این اثر 30 سال ذکر شده است، زیرا  به هر حال این شاهنامه بیش از 750 ورق و 258 مینیاتور به همراه تذهیبات مفصل و جدول‌کشی‌های شاهکار دارد و حاشیه‌های آن نیز تقریبا زرافشان است.
وی افزود: این شاهنامه در تبریز و در دربار شاه تهماسب صفوی تهیه شد و تا سال‌های 970 و 980 هجری نیز در ایران بوده است. گویا در این زمان سلطان سلیم در عثمانی تاجگذاری کرده و شاه تهماسب به این مناسبت این شاهنامه را با هدایای دیگر برای سلطان عثمانی می‌فرستد.
مقیسه درباره سرنوشت این شاهنامه تا قرن 19 میلادی گفت: این شاهنامه تا اواخر قرن 19 در ترکیه بوده است که در این زمان یک سرمایه‌دار یهودی به نام «بارون ادموند دو روچیلد» آن را به دست آورده و یک بار نیز آن را در اوایل قرن 20 در پاریس به نمایش می‌گذارد.
این محقق و پژوهشگر در ادامه با اشاره به مالکیت این شاهنامه پس از مرگ بارون روچیلد، گفت: پس از مرگ روچیلد شخصی به اسم آرتور هوتون، سرمایه‌دار آمریکایی و از اعضای هیات امنای موزه مترو پولیتن نیویورک، این شاهنامه را خریداری می‌کند و به همین دلیل، این اثر به شاهنامه «هوتون» هم معروف می‌شود. هوتون تا اواخر دهه 60 میلادی این شاهنامه را به صورت کامل نگهداری می‌کند، اما در این زمان گویا به دلیل مشکلات مالیاتی تصمیم می‌گیرد بخشی از این اثر را به موزه متروپولیتن اهدا کند، زیرا قوانین آمریکا کسانی را که کار خیریه و یا فرهنگی انجام دهند، از مالیات معاف می‌کند.
مقیسه گفت: هوتون نیز برای فرار از مالیات، این شاهنامه ارزشمند را ورق‌ورق کرده و از آن عکسبرداری می‌کند و سپس 76 برگ از مینیاتورهای آن را به موزه متروپولیتن اهدا می‌کند. این کار هوتون با اعتراضات بسیاری همراه شد. البته روایتی نیز در این میان سندیت دارد که هوتون قبل از این‌کار به دولت وقت ایران، در زمان پهلوی دوم، پیشنهاد فروش کل نسخه را به قیمت 20 میلیون دلار ارایه می‌کند، اما این درخواست از طرف دولت ایران به دلیل کمبود بودجه پذیرفته نمی‌شود.
مقیسه در ادامه به فروش دیگر مینیاتورهای این شاهنامه توسط هوتون اشاره کرد و افزود: پس از اهدای آن 76 برگ، هوتون تا زمان حیات خود در اواخر دهه 80 میلادی، تعدادی دیگر از برگه‌ها و مینیاتورهای این کتاب را به فروش می‌رساند. پس از مرگ هوتون 118 مینیاتور و قسمت‌های خوشنویسی و جلد این شاهنامه برای وارثانش باقی می‌ماند. در دهه 70، زمانی که مرحوم حسن حبیبی معاون رییس جمهوری وقت بود، مذاکراتی از سوی وارثان هوتون با دولت ایران درباره انتقال مالکیت برگه‌های باقیمانده از شاهنامه، انجام می‌شود. آن‌ها ابتدا پیشنهادهایی مبنی بر فروش ارایه کردند که پذیرفته نشد، اما در ادامه، پیشنهاد معاوضه این بخش‌ها با یک اثر از هنرمندان غربی که در مالکیت ایران بود، مورد قبول قرار می‌گیرد.
وی افزود: در نهایت، باقیمانده شاهنامه شاه‌تهماسب را با یکی از آثار «ویلم دکونینگ» هنرمند هلندی – آمریکایی و یکی از نقاشان برجسته اکسپرسیونیسم انتزاعی، به نام «زن شماره 3» که در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران نگهداری می‌شد، معاوضه کردند. گویا این اثر به دلیل ویژگی‌هایش، در ایران قابل نمایش نبود. پیش از این انتقال، در یک حراجی نیز یک برگ از مینیاتورهای این شاهنامه برای موزه رضا عباسی خریداری شده بود، اما باقی مینیاتورهای این کتاب در موزه‌ها و مجموعه‌های شخصی در دنیا پراکنده است.
مقیسه همچنین درباره سابقه انتشار این شاهنامه گفت: نخستین بار در سال 1980 نسخه کاملی از این شاهنامه از سوی انتشارات دانشگاه هاروارد زیر نظر استیوارت کری‌ولش در دو جلد و با شمارگان محدود منتشر شد، اما بیشتر تصاویر این کتاب، سیاه و سفید و تنها چند مینیاتور آن رنگی بود. جلد نخست این مجموعه خود شاهنامه و جلد دوم آن نیز کار تحقیقی و پژوهشی و همچنین مقالاتی درباره آن بود.
وی در ادامه به انتشار دوباره این اثر از سوی موزه متروپولیتن نیز اشاره کرد و گفت: پس از انتشار شاهنامه دانشگاه هاروارد، برخی تصاویر این اثر در کتاب‌های مختلف به صورت پراکنده منتشر شد، اما انتشار دوباره آن به صورت کامل در سال 2011 اتفاق افتاد. در این سال موزه متروپولیتن نیویورک این شاهنامه را با همه تصاویرش به صورت رنگی منتشر کرد، اما ناشر نتوانسته بود از تمام مینیاتورها اسلاید با کیفیتی تهیه کند، بنابراین برخی تصاویر این شاهنامه کیفیت نداشت.
«شاهنامه شاه‌تهماسب» در قطع (35 در 50 سانتیمتر) و با صحافی نفیس و قاب در 420 صفحه از سوی موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن» فرهنگستان هنر تا پایان پاییز امسال  منتشر می‌شود.
انتشار این شاهنامه با همکاری موزه هنرهای معاصر تهران و مساعدت بانک پاسارگاد ممکن شده است.